1. యొర్దాను ఇవతలనున్న అరణ్యములో, అనగా పారాను కును తోపెలు, లాబాను, హజేరోతు, దీజాహాబను స్థల ములకును మధ్య సూపునకు ఎదురుగానున్న ఆరాబాలో మోషే, ఇశ్రాయేలీయులందరితో చెప్పిన మాటలు ఇవే.

1. In this book are the words that Moses spoke to the people of Israel when they were in the wilderness east of the Jordan River. They were in the Jordan Valley near Suph, between the town of Paran on one side and the towns of Tophel, Laban, Hazeroth, and Dizahab on the other.

2. హోరేబునుండి శేయీరు మన్నెపుమార్గముగా కాదేషు బర్నేయవరకు పదకొండు దినముల ప్రయాణము.

2. (It takes eleven days to travel from Mount Sinai to Kadesh Barnea by way of the hill country of Edom.)

3. హెష్బోనులో నివసించిన అమోరీయుల రాజైన సీహో నును అష్తారోతులో నివసించిన బాషాను రాజైన ఓగును ఎద్రెయీలో హతము చేసినతరువాత

3. On the first day of the eleventh month of the fortieth year after they had left Egypt, Moses told the people everything the LORD had commanded him to tell them.

4. నలుబదియవ సంవ త్సరములో పదకొండవ నెల మొదటి తేదిని మోషే ఇశ్రాయేలీయులకు బోధించుటకై యెహోవా తన కాజ్ఞా పించినదంతయు వారితో చెప్పెను.

4. This was after the LORD had defeated King Sihon of the Amorites, who ruled in the town of Heshbon, and King Og of Bashan, who ruled in the towns of Ashtaroth and Edrei.

5. యొర్దాను ఇవతలనున్న మోయాబు దేశమున మోషే యీ ధర్మశాస్త్రమును ప్రక టింప మొదలుపెట్టి ఇట్లనెను

5. It was while the people were east of the Jordan in the territory of Moab that Moses began to explain God's laws and teachings. He said,

6. మన దేవుడైన యెహోవా హోరేబులో మనకు ఈలాగు సెలవిచ్చెను ఈ పర్వతము నొద్ద మీరు నివసించిన కాలము చాలును;

6. 'When we were at Mount Sinai, the LORD our God said to us, 'You have stayed long enough at this mountain.

7. మీరు తిరిగి ప్రయాణమై అమోరీయుల మన్నెమునకును, అరాబా లోను, మన్నెములోను, లోయలోను, దక్షిణదిక్కున సముద్రతీరములోనున్న స్థలములన్నిటికిని, కనానుదేశము నకును, లెబానోనుకును, మహానదియైన యూఫ్రటీసువరకును వెళ్లుడి.
ప్రకటన గ్రంథం 9:14, ప్రకటన గ్రంథం 16:12

7. Break camp and move on. Go to the hill country of the Amorites and to all the surrounding regions---to the Jordan Valley, to the hill country and the lowlands, to the southern region, and to the Mediterranean coast. Go to the land of Canaan and on beyond the Lebanon Mountains as far as the great Euphrates River.

8. ఇదిగో ఆ దేశమును మీకు అప్పగించితిని మీరు వెళ్లి యెహోవా మీ పితరులైన అబ్రాహాము ఇస్సాకు యాకోబులకును వారి తరువాత వారి సంతానమునకును ఇచ్చెదనని నేను ప్రమాణముచేసిన దేశమును స్వాధీన పరచుకొనుడి.

8. All of this is the land which I, the LORD, promised to give to your ancestors, Abraham, Isaac, and Jacob, and to their descendants. Go and occupy it.' '

9. అప్పుడు నేనుఒంటరిగా మిమ్మును భరింపలేను.

9. Moses said to the people, 'While we were still at Mount Sinai, I told you, 'The responsibility for leading you is too much for me. I can't do it alone.

10. మీ దేవుడైన యెహోవా మిమ్ము విస్తరింప జేసెను గనుక నేడు మీరు ఆకాశ నక్షత్రములవలె విస్తరించి యున్నారు.
హెబ్రీయులకు 11:12

10. The LORD your God has made you as numerous as the stars in the sky.

11. మీ పితరుల దేవుడైన యెహోవా మీ జనసంఖ్యను వెయ్యి రెట్లు ఎక్కువచేసి, తాను మీతో చెప్పినట్లు మిమ్మును ఆశీర్వదించునుగాక.

11. May the LORD, the God of your ancestors, make you increase a thousand times more and make you prosperous, as he promised!

12. నేనొక్కడనే మీ కష్టమును మీ భారమును మీ వివాదమును ఎట్లు భరింపగలను?

12. But how can I alone bear the heavy responsibility for settling your disputes?

13. జ్ఞానవివేకములు కలిగి, మీ మీ గోత్రము లలో ప్రసిద్ధిచెందిన మనుష్యులను ఏర్పరచుకొనుడి; వారిని మీమీద నియమించెదనని మీతో చెప్పగా

13. Choose some wise, understanding, and experienced men from each tribe, and I will put them in charge of you.'

14. మీరునీవు చెప్పిన మాటచొప్పున చేయుట మంచిదని నాకు ఉత్తరమిచ్చితిరి.

14. And you agreed that this was a good thing to do.

15. కాబట్టి బుద్ధి కలిగి ప్రసిద్ధులైన మీ మీ గోత్రములలోని ముఖ్యులను పిలిపించుకొని, మీ గోత్రములకు న్యాయాధిపతులుగా ఉండుటకై వెయ్యి మందికి ఒకడును, నూరుమందికి ఒకడును ఏబదిమందికి ఒకడును, పదిమందికి ఒకడును వారిని, మీమీద నేను నియమించితిని.

15. So I took the wise and experienced leaders you chose from your tribes, and I placed them in charge of you. Some were responsible for a thousand people, some for a hundred, some for fifty, and some for ten. I also appointed other officials throughout the tribes.

16. అప్పుడు నేను మీ న్యాయాధిపతులతోమీ సహోదరుల వ్యాజ్యెములను తీర్చి, ప్రతి మనుష్యుని కిని వాని సహోదరునికిని వానియొద్దనున్న పరదేశికిని న్యాయమునుబట్టి మీరు తీర్పు తీర్చవలెను.
యోహాను 7:51

16. 'At that time I instructed them, 'Listen to the disputes that come up among your people. Judge every dispute fairly, whether it concerns only your own people or involves foreigners who live among you.

17. తీర్పు తీర్చు నప్పుడు అల్పుల సంగతి గాని ఘనుల సంగతి గాని పక్ష పాతములేకుండ వినవలెను; న్యాయపుతీర్పు దేవునిదే. కాబట్టి మీరు మనుష్యుని ముఖము చూచి భయపడవద్దు. మీకు అసాధ్యమైన కఠినవ్యాజ్యెమును నాయొద్దకు తీసి కొని రావలెను; నేను దానిని విచారించెదనని వారి కాజ్ఞా పించితిని.
యాకోబు 2:9

17. Show no partiality in your decisions; judge everyone on the same basis, no matter who they are. Do not be afraid of anyone, for the decisions you make come from God. If any case is too difficult for you, bring it to me, and I will decide it.'

18. మరియు మీరు చేయవలసిన సమస్తకార్యము లను గూర్చి అప్పుడు మీకాజ్ఞాపించితిని.

18. At the same time I gave you instructions for everything else you were to do.

19. మనము హోరేబునుండి సాగి మన దేవుడైన యెహోవా మనకాజ్ఞాపించినట్లు మీరు చూచిన ఆ ఘోరమైన మహా రణ్యములోనుండి వచ్చి, అమోరీయుల మన్నెపు మార్గమున కాదేషు బర్నేయకు చేరితివిు.

19. 'We did what the LORD our God commanded us. We left Mount Sinai and went through that vast and fearful desert on the way to the hill country of the Amorites. When we reached Kadesh Barnea,

20. అప్పుడు నేనుమన దేవు డైన యెహోవా మనకిచ్చుచున్న అమోరీయుల మన్నె మునకు వచ్చి యున్నాము.

20. I told you, 'You have now come to the hill country of the Amorites, which the LORD our God, the God of our ancestors, is giving us. Look, there it is. Go and occupy it as he commanded. Do not hesitate or be afraid.'

21. ఇదిగో నీ దేవుడైన యెహోవా యీ దేశమును నీకు అప్పగించెను. నీ పితరుల దేవుడైన యెహోవా నీతో సెలవిచ్చినట్లు దాని స్వాధీనపరచు కొనుము, భయపడకుము, అధైర్యపడకుమని నీతో చెప్పితిని.

21. (SEE 1:20)

22. అప్పుడు మీరందరు నాయొద్దకు వచ్చిమనకంటె ముందుగా మనుష్యులను పంపుదము; వారు మనకొరకు ఈ దేశమును వేగు జూచి, తిరిగి వచ్చి అందులోనికి మనము వెళ్లవలసిన త్రోవను గూర్చియు, మనము చేరవలసిన పురములను గూర్చియు మనకు వర్తమానము చెప్పుదు రంటిరి.

22. 'But you came to me and said, 'Let's send men ahead of us to spy out the land, so that they can tell us the best route to take and what kind of cities are there.'

23. ఆ మాట మంచిదనుకొని నేను గోత్రమొక్కంటికి ఒక మనుష్యుని చొప్పున పన్నిద్దరు మనుష్యులను పిలి పించితిని.

23. 'That seemed like a good thing to do, so I selected twelve men, one from each tribe.

24. వారు తిరిగి ఆ మన్నెమునకు పోయి ఎష్కోలు లోయకు వచ్చి దాని వేగుజూచి ఆ దేశఫలములను చేత పట్టుకొని

24. They went into the hill country as far as Eshcol Valley and explored it.

25. మనయొద్దకు తీసికొని వచ్చిమన దేవుడైన యెహోవా మన కిచ్చుచున్న దేశము మంచిదని మనకు తెలియ జెప్పిరి.

25. They brought us back some fruit they found there, and reported that the land which the LORD our God was giving us was very fertile.

26. అయితే మీరు వెళ్లనొల్లక మీ దేవుడైన యెహోవా సెలవిచ్చిన మాటకు తిరుగబడి

26. 'But you rebelled against the command of the LORD your God, and you would not enter the land.

27. మీ గుడారము లలో సణుగుచుయెహోవా మనయందు పగపట్టినందున మనలను సంహరించునట్లు అమోరీయుల చేతికి మనలను అప్పగించుటకు ఐగుప్తుదేశములో నుండి మనలను రప్పించి యున్నాడు.

27. You grumbled to one another: 'The LORD hates us. He brought us out of Egypt just to hand us over to these Amorites, so that they could kill us.

28. మనమెక్కడికి వెళ్లగలము? మన సహో దరులు అక్కడి జనులు మనకంటె బలిష్ఠులును ఎత్త రులునై యున్నారు; ఆ పట్టణములు గొప్పవై ఆకాశము నంటు ప్రాకారములతో నున్నవి; అక్కడ అనాకీయు లను చూచితిమని చెప్పి మా హృదయములను కరగజేసిరని మీరు చెప్పితిరి.

28. Why should we go there? We are afraid. The men we sent tell us that the people there are stronger and taller than we are, and that they live in cities with walls that reach the sky. They saw giants there!'

29. అప్పుడు నేను మిమ్మును చూచి దిగులు పడకుడి, వారికి భయపడకుడి,

29. 'But I told you, 'Don't be afraid of those people.

30. మీకు ముందర నడుచు చున్న మీ దేవుడైన యెహోవా మీ కన్నులయెదుట

30. The LORD your God will lead you, and he will fight for you, just as you saw him do in Egypt

31. ఐగుప్తులోను అరణ్యములోను మీకొరకు చేసినట్టు మీ పక్షముగా యుద్ధము చేయును, మీరు ఈ చోటికి చేరువరకు మీరు వచ్చిన మార్గమంతటిలోను మనుష్యుడు తన కుమారుని ఎత్తికొనునట్లు మీ దేవుడైన యెహోవా మిమ్మును ఎత్తికొని వచ్చిన సంగతి మీరెరుగుదురని మీతో చెప్పితిని.
అపో. కార్యములు 13:18

31. and in the desert. You saw how he brought you safely all the way to this place, just as a father would carry his son.'

32. అయితే మీకు త్రోవ చూపించి మీ గుడా రములను వేయవలసిన స్థలమును మీకు సిద్ధపరచునట్లు

32. But in spite of what I said, you still would not trust the LORD,

33. రాత్రి అగ్నిలోను పగలు మేఘములోను మీకు ముందర నడి చిన మీ దేవుడైన యెహోవాయందు మీరు విశ్వాస ముంచలేదు.

33. even though he always went ahead of you to find a place for you to camp. To show you the way, he went in front of you in a pillar of fire by night and in a pillar of cloud by day.

34. కాగా యెహోవా మీరు చెప్పిన మాటలువిని

34. 'The LORD heard your complaints and became angry, and so he solemnly declared,

35. బహుగా కోపపడినేను మీ పితరులకిచ్చెదనని ప్రమాణము చేసిన యీ మంచి దేశమును ఈ చెడ్డతరము వారిలొ

35. 'Not one of you from this evil generation will enter the fertile land that I promised to give your ancestors.

36. యెఫున్నె కుమారుడైన కాలేబు తప్ప మరి ఎవ డును చూడడు. అతడు పూర్ణమనస్సుతో యెహోవాను అనుసరించెను గనుక అతడు దానిని చూచును. అతడు అడుగుపెట్టిన దేశమును నేను అతనికిని అతని సంతాన మునకును ఇచ్చెదనని ప్రమాణముచేసెను.

36. Only Caleb son of Jephunneh will enter it. He has remained faithful to me, and I will give him and his descendants the land that he has explored.'

37. మరియు యెహోవా మిమ్మునుబట్టి నామీద కోపపడినీ పరిచారకు డగు నూను కుమారుడైన యెహోషువ దానిలో ప్రవేశిం చునుగాని నీవు దానిలో ప్రవేశింపవు.

37. Because of you the LORD also became angry with me and said, 'Not even you, Moses, will enter the land.

38. అతడు ఇశ్రా యేలీయులు దాని స్వాధీనపరచుకొన చేయును గనుక అతని ధైర్యపరచుము.

38. But strengthen the determination of your helper, Joshua son of Nun. He will lead Israel to occupy the land.'

39. ఆ దినమున మంచి చెడ్డలనెరుగని మీ కుమారులు, అనగా అపహరింప బడుదురని మీరు చెప్పిన మీ పిల్లలు దానిలో ప్రవేశింతురు; దానిని వారి కిచ్చెదను; వారు దానిని స్వాధీనపరచుకొందురు.

39. 'Then the LORD said to all of us, 'Your children, who are still too young to know right from wrong, will enter the land---the children you said would be seized by your enemies. I will give the land to them, and they will occupy it.

40. మీరు తిరిగి ఎఱ్ఱసముద్ర మార్గముగా అరణ్యమునకు ప్రయాణము చేయుడని చెప్పెను.

40. But as for you people, turn around and go back into the desert on the road to the Gulf of Aqaba.'

41. అందుకు మీరుమేము యెహో వాకు విరోధముగా పాపము చేసితివిు; మా దేవుడైన యెహోవా మా కాజ్ఞాపించిన మాటలన్నిటి ననుసరించి మేము పోయి యుద్ధము చేసెదమని నాతో ఉత్తర మిచ్చి, మీరందరు మీ ఆయుధములను కట్టుకొని, ఆలోచింపక ఆ మన్నెమునకు పోగా

41. 'You replied, 'Moses, we have sinned against the LORD. But now we will attack, just as the LORD our God commanded us.' Then each one of you got ready to fight, thinking it would be easy to invade the hill country.

42. యెహోవా నాతో ఇట్లనెనుయుద్ధమునకు పోకుడి; నేను మీ మధ్యనుండను గనుక వెళ్లకుడి; మీరు వెళ్లినను మీ శత్రువులయెదుట హతము చేయబడుదురని వారితో చెప్పుము.

42. 'But the LORD said to me, 'Warn them not to attack, for I will not be with them, and their enemies will defeat them.'

43. ఆ మాటలు నేను మీతో చెప్పినప్పుడు మీరు వినక యెహోవా మాటకు తిరుగబడి మూర్ఖులై ఆ మన్నెమునకు వెళ్లితిరి.

43. I told you what the LORD had said, but you paid no attention. You rebelled against him, and in your pride you marched into the hill country.

44. అప్పుడు ఆ మన్నెములో నివసించిన అమోరీయులు మీకెదురుగా బయలుదేరి వచ్చి, కందిరీగలవలె మిమ్ము తరిమి హోర్మావరకు శేయీరులో మిమ్ము హతముచేసిరి.

44. Then the Amorites who lived in those hills came out against you like a swarm of bees. They chased you as far as Hormah and defeated you there in the hill country of Edom.

45. తరువాత మీరు తిరిగి వచ్చి యెహోవా సన్నిధిని యేడ్వగా, యెహోవా మీ మొఱను లక్ష్యపెట్టలేదు, మీ మాట వినలేదు.

45. So you cried out to the LORD for help, but he would not listen to you or pay any attention to you.

46. కాగా మీరు కాదేషులో బహు దినములు నివసించితిరి. మీరు నివసించిన దినములెన్నో మీకు తెలిసినవి.

46. 'So then, after we had stayed at Kadesh for a long time,