1. నెబుకద్నెజరు తన యేలుబడియందు రెండవ సంవత్సర మున కలలు కనెను. అందునుగురించి ఆయన మనస్సు కలతపడగా ఆయనకు నిద్రపట్టకుండెను.

1. During Nebuchadnezzar's second year as king, he had dreams that bothered him and kept him awake at night.

2. కాగా రాజు తాను కనిన కలలను తనకు తెలియజెప్పుటకై శకునగాండ్రను గారడీవిద్యగలవారిని మాంత్రికులను కల్దీయులను పిలువ నంపుడని యాజ్ఞ ఇయ్యగా వారు వచ్చి రాజు సముఖ మున నిలచిరి.

2. So the king called for his fortune-tellers, magicians, wizards, and wise men, because he wanted them to tell him what he had dreamed. They came in and stood in front of the king.

3. రాజు వారితో నేనొక కల కంటిని, ఆ కల భావము తెలిసికొనవలె నని నేను మనోవ్యాకుల మొంది యున్నాననగా

3. Then the king said to them, 'I had a dream that bothers me, and I want to know what it means.'

4. కల్దీయులు సిరియాబాషతో ఇట్లనిరి రాజు చిరకాలము జీవించునుగాక. తమరి దాసులకు కల సెలవియ్యుడి; మేము దాని భావమును తెలియజేసెదము.

4. The wise men answered the king in the Aramaic language, 'O king, live forever! Please tell us, your servants, your dream. Then we will tell you what it means.'

5. రాజు నేను దాని మరచి పోతిని గాని, కలను దాని భావమును మీరు తెలియజేయనియెడల మీరు తుత్తునియ లుగా చేయబడుదురు; మీ యిండ్లు పెంటకుప్పగా చేయ బడును.

5. King Nebuchadnezzar said to them, 'I meant what I said. You must tell me the dream and what it means. If you don't, I will have you torn apart, and I will turn your houses into piles of stones.

6. కలను దాని భావమును తెలియజేసినయెడల దానములును బహుమానములును మహా ఘనతయు నా సముఖములో నొందుదురు గనుక కలను దాని భావమును తెలియజేయుడనగా వారు

6. But if you tell me my dream and its meaning, I will reward you with gifts and great honor. So tell me the dream and what it means.'

7. రాజు ఆ కలను తమరి దాసులమైన మాకు చెప్పినయెడల మేము దాని భావమును

7. Again the wise men said to the king, 'Tell us, your servants, the dream, and we will tell you what it means.'

8. తెలియజేసెదమని మరల ప్రత్యుత్తరమిచ్చిరి. అందుకు రాజు ఉత్తరమిచ్చి చెప్పినది ఏమనగా నేను మరచి యుండుట మీరు చూచి కాలహరణము చేయవలెనని మీరు కనిపెట్టుచున్నట్లు నేను బాగుగా గ్రహించుచున్నాను.

8. King Nebuchadnezzar answered, 'I know you are trying to get more time, because you know that I meant what I said.

9. కాలము ఉపాయముగా గడపవలెనని అబద్ధ మును మోసపుమాటలను నాయెదుట పలుక నుద్దేశించి యున్నారు. మీరు కలను చెప్పలేకపోయిన యెడల నేను చెప్పిన మాట ఖండితము గనుక కలను నాకు చెప్పుడి అప్పుడు దాని భావమును తెలియజేయుటకు మీకు సామర్థ్యము కలదని నేను తెలిసికొందును.

9. If you don't tell me my dream, you will be punished. You have all agreed to tell me lies and wicked things, hoping things will change. Now, tell me the dream so that I will know you can tell me what it really means!'

10. అందుకు కల్దీయులు ఈలాగు ప్రత్యుత్తరమిచ్చిరి - భూమిమీద ఏ మనుష్యుడును రాజు అడిగిన సంగతి చెప్పజాలడు, ఏ చక్రవర్తియు అధికారియు శకునగానియొద్దను గారడీవిద్య గలవానియొద్దను కల్దీయునియొద్దను ఇట్టి సంగతి విచారింప లేదు.

10. The wise men answered the king, saying, 'No one on earth can do what the king asks! No great and powerful king has ever asked the fortune-tellers, magicians, or wise men to do this;

11. రాజు విచారించిన సంగతి బహు అసాధారణ మైనది, దేవతలుకాక మరెవరును ఈ సంగతి తెలియజెప్ప జాలరు; దేవతల నివాసములు శరీరుల మధ్య ఉండవుగదా.

11. the king is asking something that is too hard. Only the gods could tell the king this, but the gods do not live among people.'

12. అందుకు రాజు కోపము తెచ్చుకొని అత్యాగ్రహము గల వాడై బబులోనులోని జ్ఞానులనందరిని సంహరింపవలెనని యాజ్ఞ ఇచ్చెను.

12. When the king heard their answer, he became very angry. He ordered that all the wise men of Babylon be killed.

13. ఇట్టి శాసనము బయలుదేరుటవలన జ్ఞానులు చంపబడవలసియుండగా, వారు దానియేలును ఆతని స్నేహి తులను చంపజూచిరి.

13. So King Nebuchadnezzar's order to kill the wise men was announced, and men were sent to look for Daniel and his friends to kill them.

14. అప్పుడు దానియేలు బబులోనులోని జ్ఞానులను చంపుటకై బయలుదేరిన రాజ దేహసంరక్షకుల యధిపతియగు అర్యోకు దగ్గరకు పోయి, జ్ఞానయుక్తముగా మనవిచేసెను

14. Arioch, the commander of the king's guards, was going to kill the wise men of Babylon. But Daniel spoke to him with wisdom and skill,

15. రాజు నొద్దనుండి ఈ యాజ్ఞ యింత త్వరితముగా వచ్చుట ఏమని దానియేలు రాజుయొక్క అధిపతియైన అర్యోకు నడుగగా అర్యోకు ఆ సంగతి దానియేలునకు తెలియజెప్పెను.

15. saying, 'Why did the king order such a terrible punishment?' Then Arioch explained everything to Daniel.

16. అప్పుడు దానియేలు రాజసన్నిధికి పోయి స్వప్న భావమును తెలియ జెప్పుటకై తనకు సమయము దయచేయుమని రాజును బతి మాలెను.

16. So Daniel went to King Nebuchadnezzar and asked for an appointment so that he could tell the king what his dream meant.

17. అప్పుడు దానియేలు తన యింటికి పోయి తన స్నేహితు లైన హనన్యాకును మిషాయేలునకును అజర్యాకును సంగతి తెలియజేసి

17. Then Daniel went to his house and explained the whole story to his friends Hananiah, Mishael, and Azariah.

18. తానును తన స్నేహితులును బబులోనులో తక్కిన జ్ఞానులతో కూడ నశింపకుండునట్లు ఆ కలయొక్క మర్మవిషయములో పరలోకమందున్న దేవుని వలన కటాక్షము పొందు నిమిత్తమై ఆయనను వేడుకొనుడని వారిని హెచ్చరించెను.

18. Daniel asked his friends to pray that the God of heaven would show them mercy and help them understand this secret so he and his friends would not be killed with the other wise men of Babylon.

19. అంతట రాత్రియందు దర్శనముచేత ఆ మర్మము దానియేలునకు బయలుపరచబడెను గనుక దాని యేలు పరలోకమందున్న దేవుని స్తుతించెను.
ప్రకటన గ్రంథం 11:13, ప్రకటన గ్రంథం 16:11

19. During the night God explained the secret to Daniel in a vision. Then Daniel praised the God of heaven.

20. ఎట్లనగా దేవుడు జ్ఞానబలములు కలవాడు, యుగములన్నిటను దేవుని నామము స్తుతినొందునుగాక.

20. Daniel said: 'Praise God forever and ever, because he has wisdom and power.

21. ఆయన కాలములను సమయములను మార్చువాడైయుండి, రాజులను త్రోసివేయుచు నియమించుచు ఉన్నవాడును, వివేకులకు వివేకమును జ్ఞానులకు జ్ఞానమును అనుగ్రహించువాడునైయున్నాడు.

21. He changes the times and seasons of the year. He takes away the power of kings and gives their power to new kings. He gives wisdom to those who are wise and knowledge to those who understand.

22. ఆయన మరుగుమాటలను మర్మములను బయలుపరచును, అంధకారములోని సంగతులు ఆయనకు తెలియును; వెలుగుయొక్క నివాసస్థలము ఆయనయొద్దనున్నది.

22. He makes known secrets that are deep and hidden; he knows what is hidden in darkness, and light is all around him.

23. మా పితరుల దేవా, నీవు వివేకమును బలమును నాకనుగ్రహించి యున్నావు; మేమడిగిన యీ సంగతి ఇప్పుడు నాకు తెలియజేసియున్నావు గనుక నేను నిన్ను స్తుతించుచు ఘనపరచుచున్నాను; ఏలయనగా రాజుయొక్క సంగతి నీవే మాకు తెలియజేసితివని దానియేలు మరల చెప్పెను.

23. I thank you and praise you, God of my ancestors, because you have given me wisdom and power. You told me what we asked of you; you told us about the king's dream.'

24. ఇట్లుండగా దానియేలు బబులోనులోని జ్ఞానులను నశింప జేయుటకు రాజు నియమించిన అర్యోకునొద్దకు వెళ్లిబబులోనులోని జ్ఞానులను నశింపజేయవద్దు, నన్ను రాజు సముఖమునకు తోడుకొని పొమ్ము, నేను ఆ కల భావమును రాజునకు తెలియజేసెదననెను.

24. Then Daniel went to Arioch, the man King Nebuchadnezzar had chosen to kill the wise men of Babylon. Daniel said to him, 'Don't put the wise men of Babylon to death. Take me to the king, and I will tell him what his dream means.'

25. కావున అర్యోకురాజునకు భావము తెలియజెప్పగల యొక మనుష్యుని చెరపట్టబడిన యూదులలో నేను కను గొంటినని రాజుసముఖమున మనవిచేసి, దానియేలును త్వరగా రాజుసన్నిధికి తోడుకొనిపోయెను.

25. Very quickly Arioch took Daniel to the king and said, 'I have found a man among the captives from Judah who can tell the king what his dream means.'

26. రాజునేను చూచిన కలయు దాని భావమును తెలియజెప్పుట నీకు శక్యమా? అని బెల్తెషాజరు అను దానియేలును అడుగగా

26. The king asked Daniel, who was also called Belteshazzar, 'Are you able to tell me what I dreamed and what it means?'

27. దానియేలు రాజుసముఖములో ఈలాగు ప్రత్యుత్తర మిచ్చెను రాజడిగిన యీ మర్మము జ్ఞానులైనను గారడీవిద్య గలవారైనను శకున గాండ్రయినను, జ్యోతిష్కులైనను తెలియజెప్పజాలరు.

27. Daniel answered, 'No wise man, magician, or fortune-teller can explain to the king the secret he has asked about.

28. అయితే మర్మములను బయలుపరచ గల దేవుడొకడు పరలోకమందున్నాడు, అంత్యదినముల యందు కలుగబోవుదానిని ఆయన రాజగు నెబుకద్నెజరు నకు తెలియజేసెను. తాము పడకమీద పరుండగా తమరి మనస్సులో కలిగిన స్వప్నదర్శనములు ఏవనగా
మత్తయి 24:6, మార్కు 13:7, లూకా 21:9, ప్రకటన గ్రంథం 1:1, ప్రకటన గ్రంథం 22:6

28. But there is a God in heaven who explains secret things, and he has shown King Nebuchadnezzar what will happen at a later time. This is your dream, the vision you saw while lying on your bed:

29. రాజా, ప్రస్తుతకాలము గడచిన పిమ్మట ఏమి జరుగునో అనుకొని తాము పడకమీద పరుండి మనో చింతగలవారై యుండగా మర్మములను బయలు పరచువాడు కలుగబోవుదానిని తమరికి తెలియజేసెను.
ప్రకటన గ్రంథం 1:19, ప్రకటన గ్రంథం 4:1

29. O king, as you were lying there, you thought about things to come. God, who can tell people about secret things, showed you what is going to happen.

30. ఇతర మనుష్యులకందరికంటె నాకు విశేష జ్ఞానముండుటవలన ఈ మర్మము నాకు బయలుపరచ బడలేదు. రాజునకు దాని భావమును తెలియజేయు నిమిత్తమును, తమరి మనస్సుయొక్క ఆలోచనలు తాము తెలిసికొను నిమిత్తమును అది బయలుపరచబడెను.

30. God also told this secret to me, not because I have greater wisdom than any other living person, but so that you may know what it means. In that way you will understand what went through your mind.

31. రాజా, తాము చూచుచుండగా బ్రహ్మాండమగు ఒక ప్రతిమ కనబడెను గదా. ఈ గొప్ప ప్రతిమ మహా ప్రకాశమును, భయంకరమునైన రూపమును గలదై తమరియెదుట నిలిచెను.

31. 'O king, in your dream you saw a huge, shiny, and frightening statue in front of you.

32. ఆ ప్రతిమయొక్క శిరస్సు మేలిమి బంగారుమయ మైనదియు, దాని రొమ్మును భుజములును వెండివియు, దాని ఉదరమును తొడలును ఇత్తడివియు,

32. The head of the statue was made of pure gold. Its chest and arms were made of silver. Its stomach and the upper part of its legs were made of bronze.

33. దాని మోకాళ్లు ఇనుపవియు, దాని పాదములలో ఒక భాగము ఇనుపదియు ఒక భాగము మట్టిదియునైయుండెను.

33. The lower part of the legs were made of iron, while its feet were made partly of iron and partly of baked clay.

34. మరియు చేతి సహాయము లేక తీయబడిన ఒక రాయి, యినుమును మట్టియు కలిసిన ఆ ప్రతిమయొక్క పాదములమీద పడి దాని పాదములను తుత్తునియలుగా విరుగగొట్టినట్టు తమకు కన బడెను.
అపో. కార్యములు 4:11, 1 పేతురు 2:4-7, మత్తయి 21:44, లూకా 20:18

34. While you were looking at the statue, you saw a rock cut free, but no human being touched the rock. It hit the statue on its feet of iron and clay and smashed them.

35. అంతట ఇనుమును మట్టియు ఇత్తడియు వెండియు బంగారమును ఏకముగా దంచబడి కళ్లములోని చెత్తవలె కాగా వాటికి స్థలము ఎచ్చటను దొరకకుండ గాలి వాటిని కొట్టుకొనిపోయెను; ప్రతిమను విరుగగొట్టిన ఆ రాయి సర్వభూతలమంత మహా పర్వతమాయెను.
ప్రకటన గ్రంథం 20:11, అపో. కార్యములు 4:11, 1 పేతురు 2:4-7, మత్తయి 21:44, లూకా 20:18

35. Then the iron, clay, bronze, silver, and gold broke to pieces at the same time. They became like chaff on a threshing floor in the summertime; the wind blew them away, and there was nothing left. Then the rock that hit the statue became a very large mountain that filled the whole earth.

36. తాము కనిన కలయిదే, దాని భావము రాజుసముఖమున మేము తెలియ జెప్పెదము.

36. That was your dream. Now we will tell the king what it means.

37. రాజా, పరలోక మందున్న దేవుడు రాజ్యమును అధికారమును బలమును ఘనతయు తమరికి అనుగ్ర హించి యున్నాడు; తమరు రాజులకు రాజైయున్నారు.

37. O king, you are the greatest king. God of heaven has given you a kingdom, power, strength, and glory.

38. ఆయన మనుష్యులు నివసించు ప్రతిస్థలమందును, మనుష్యులనేమి భూజంతువులనేమి ఆకాశపక్షులనేమి అన్నిటిని ఆయన తమరి చేతి కప్పగించియున్నాడు, వారందరి మీద తమరికి ప్రభుత్వము ననుగ్రహించి యున్నాడు; తామే ఆ బంగారపు శిరస్సు

38. Wherever people, wild animals, and birds live, God made you ruler over them. King Nebuchadnezzar, you are the head of gold on that statue.

39. తాము చనిపోయిన తరువాత తమరి రాజ్యముకంటె తక్కువైన రాజ్యమొకటి లేచును. అటుతరువాత లోకమంత యేలునట్టి మూడవ రాజ్యమొకటి లేచును. అది యిత్తడి వంటిదగును.

39. 'Another kingdom will come after you, but it will not be as great as yours. Next a third kingdom, the bronze part, will rule over the earth.

40. పిమ్మట నాలుగవ రాజ్యమొకటి లేచును. అది ఇనుము వలె బలముగా ఉండును. ఇనుము సమస్తమైనవాటిని దంచి విరుగగొట్టునది గదా; ఇనుము పగులగొట్టునట్లు అది రాజ్యములన్నిటిని పగులగొట్టి పొడిచేయును.

40. Then there will be a fourth kingdom, strong as iron. In the same way that iron crushes and smashes things to pieces, the fourth kingdom will smash and crush all the other kingdoms.

41. పాదములును వ్రేళ్లును కొంతమట్టునకు కుమ్మరి మట్టిదిగాను కొంతమట్టునకు ఇనుపది గానున్నట్టు తమరికి కనబడెను గనుక ఆ రాజ్యములో భేదములుండును. అయితే ఇనుము బురదతో కలిసియున్నట్టు కనబడెను గనుక ఆ రాజ్య ములో ఆలాగుననుండును, ఆ రాజ్యము ఇనుమువంటి బలముగలదై యుండును.

41. 'You saw that the statue's feet and toes were partly baked clay and partly iron. That means the fourth kingdom will be a divided kingdom. It will have some of the strength of iron in it, just as you saw iron was mixed with clay.

42. పాదముల వ్రేళ్లు కొంతమట్టునకు ఇనుపవిగాను కొంతమట్టునకు మట్టివిగాను ఉన్నట్లు ఆ రాజ్యము ఒక విషయములో బలముగాను ఒక విషయ ములో నీరసముగాను ఉండును.

42. The toes of the statue were partly iron and partly clay. So the fourth kingdom will be partly strong like iron and partly breakable like clay.

43. ఇనుమును బురదయు మిళితమై యుండుట తమరికి కనబడెను; అటువలె మనుష్య జాతులు మిళితములై యినుము మట్టితో అతకనట్లు వారు ఒకరితో ఒకరు పొసగకయుందురు.

43. You saw the iron mixed with clay, but iron and clay do not hold together. In the same way the people of the fourth kingdom will be a mixture, but they will not be united as one people.

44. ఆ రాజుల కాలములలో పరలోకమందున్న దేవుడు ఒక రాజ్యము స్థాపించును. దానికెన్నటికిని నాశనము కలుగదు, ఆ రాజ్యము దాని పొందినవారికి గాక మరెవరికిని చెందదు; అది ముందు చెప్పిన రాజ్యములన్నిటిని పగులగొట్టి నిర్మూలము చేయును గాని అది యుగములవరకు నిలుచును.
1 కోరింథీయులకు 15:24, ప్రకటన గ్రంథం 11:15, మత్తయి 21:44

44. During the time of those kings, the God of heaven will set up another kingdom that will never be destroyed or given to another group of people. This kingdom will crush all the other kingdoms and bring them to an end, but it will continue forever.

45. చేతి సహాయము లేక పర్వతమునుండి తియ్యబడిన ఆ రాయి యినుమును ఇత్తడిని మట్టిని వెండిని బంగారమును పగులగొట్టగా తమరు చూచితిరే; యిందువలన మహా దేవుడు ముందు జరుగ బోవు సంగతి రాజునకు తెలియజేసియున్నాడు; కల నిశ్చయము, దాని భావము నమ్మదగినది అని దానియేలు రాజుతో చెప్పెను.
మత్తయి 24:6, ప్రకటన గ్రంథం 1:1, ప్రకటన గ్రంథం 1:19, ప్రకటన గ్రంథం 4:1, ప్రకటన గ్రంథం 22:6, మత్తయి 21:44

45. King Nebuchadnezzar, you saw a rock cut from a mountain, but no human being touched it. The rock broke the iron, bronze, clay, silver, and gold to pieces. In this way the great God showed you what will happen. The dream is true, and you can trust this explanation.'

46. అంతట రాజగు నెబుకద్నెజరు దానియేలునకు సాష్ఠాంగనమస్కారము చేసి అతని పూజించి, నైవేద్య ధూపములు అతనికి సమర్పింప ఆజ్ఞాపించెను.

46. Then King Nebuchadnezzar fell facedown on the ground in front of Daniel. The king honored him and commanded that an offering and incense be presented to him.

47. మరియు రాజుఈ మర్మమును బయలు పరచుటకు నీవు సమర్థుడవైతివే; నీ దేవుడు దేవతలకు దేవుడును రాజులకు ప్రభువును మర్మములు బయలుపరచు వాడునై యున్నాడని దానియేలునకు ప్రత్యుత్తర మిచ్చెను.
1 కోరింథీయులకు 14:25, ప్రకటన గ్రంథం 17:14, ప్రకటన గ్రంథం 19:16

47. Then the king said to Daniel, 'Truly I know your God is the greatest of all gods, the Lord of all the kings. He tells people about things they cannot know. I know this is true, because you were able to tell these secret things to me.'

48. అప్పుడు రాజు దానియేలును బహుగా హెచ్చించి, అనేక గొప్ప దానములిచ్చి, అతనిని బబు లోను సంస్థానమంతటిమీద అధిపతినిగాను బబులోను జ్ఞానులందరిలో ప్రధానునిగాను నియమించెను.

48. Then the king gave Daniel many gifts plus an important position in his kingdom. Nebuchadnezzar made him ruler over the whole area of Babylon and put him in charge of all the wise men of Babylon.

49. అంతట దానియేలు రాజునొద్ద మనవి చేసికొనగా రాజు షద్రకు మేషాకు అబేద్నెగోయను వారిని బబులోను సంస్థానము మీద విచారణకర్తలనుగా నియమించెను; అయితే దానియేలు రాజుసన్నిధిని ఉండెను.

49. Daniel asked the king to make Shadrach, Meshach, and Abednego leaders over the area of Babylon, so the king did as Daniel asked. Daniel himself became one of the people who stayed at the royal court.